Dudok in Bilthoven
De directe aanleiding om een hoofdstuk 'Dudok in Bilthoven' op te nemen is de publicatie van het artikel 'Dudok in De Bilt' in: De Biltse Grift (20ste jaargang nr. 4, december 2012). Daarin doet dr. C.W.M. Hazelzet verslag van haar onderzoek naar een drietal gebouwen die door Dudok zijn ontworpen. Het eerste is een villa aan de Albert Cuyplaan 37, het tweede is het Julianacomplex aan de Julianalaan en het derde de woningbouw aan de Groenekanseweg.
Het Julianacomplex (1955-1960)
Uit het overzichtswerk van Herman van Bergeijk:
'Op 30 juni 1955 krijgt J. Matser [de bouwondernemer die vaker met het bureau van Dudok samenwerkte, PR] vergunning voor de bouw van een bankgebouw met zes woningen aan de Julianalaan. Een maand later krijgt hij eveneens toestemming om 25 garageboxen te bouwen op hetzelfde terrein. Het was de bedoeling dat het bouwblok met de bank zou worden uitgebreid met een tweede van 5 verdiepingen. Dit blok zou een rijwielstalling, het hoofdtrappenhuis en 35 flats bevatten, waarvan 21 met 3 kamers, 9 met 4 kamers en 5 met twee kamers. Op de kop van de Soestdijkseweg zou een lager blok met café-restaurant moeten komen te liggen. Op 10 januari 1957 dienst Matser de bouw aanvraag in. Het idee van een restaurant in de kopbebouwing was inmiddels niet haalbaar gebleken en was vervangen door een supermarkt [Albert Heijn, PR].
'Het gehele flatcomplex, dat schuin tegenover het station zou komen te liggen, moest aan het centrum van Bilthoven ' een voornaam aanzien' geven. Door het verspringen van de gevels van de verschillende blikken en de ritmische afwisseling van ramen en balcons moest een 'waardige bebouwing' worden geschapen. De gele baksteen moet aan het complex een vrolijke kleur geven.'
In 2013 staat het complex er nog prachtig bij. Het lagere volume aan de kant van het spoor dat ooit een Albert Heijn heeft gehuisvest, is nu een boekhandel. De zwarte gevelbedekking van striptegels ligt in het verlengde van de zwarte plint van de andere blokken. Het grote, hoge blok in okerkleurig baksteen met de appartementen ligt een aantal meters van de weg af. Hierdoor ontstaat ruimtevoor een groen gazon, met daarop een enkele boom ('de solitair'). Dit gazon wordt aan de andere zijkant omsloten door een derde blok dat aanvankelijk was bedoeld als een bankfiliaal met woningen, maar waar nu een Apotheek annex huisartsenpraktijk is gevestigd.
De hoefijzervormige opzet, met aan drie kanten bebouwing en daarbinnen een nagenoeg lege ruimte zien we vaker bij Dudok. Vergelijk zijn twee projecten aan de spoorlijn in Bussum. Net als daar, ontwerpt Dudok ook hier een complex dat vanuit de voorbijgaande trein in één oogopslag is te bevatten. Met ziet dat boven het zwarte volume de lichte appartementenbouw uitsteken en kijkt ook op het gazon.
Het gazon, met de enkele boom, is nog steeds aanwezig en voorbeeldig onderhouden. Wel wordt ze nu met een hoge heg afgescheiden van de weg, waardoor het geen integraal zicht-onderdeel uitmaakt van de publieke ruimte.
Hieronder een diapresentatie:
'Op 30 juni 1955 krijgt J. Matser [de bouwondernemer die vaker met het bureau van Dudok samenwerkte, PR] vergunning voor de bouw van een bankgebouw met zes woningen aan de Julianalaan. Een maand later krijgt hij eveneens toestemming om 25 garageboxen te bouwen op hetzelfde terrein. Het was de bedoeling dat het bouwblok met de bank zou worden uitgebreid met een tweede van 5 verdiepingen. Dit blok zou een rijwielstalling, het hoofdtrappenhuis en 35 flats bevatten, waarvan 21 met 3 kamers, 9 met 4 kamers en 5 met twee kamers. Op de kop van de Soestdijkseweg zou een lager blok met café-restaurant moeten komen te liggen. Op 10 januari 1957 dienst Matser de bouw aanvraag in. Het idee van een restaurant in de kopbebouwing was inmiddels niet haalbaar gebleken en was vervangen door een supermarkt [Albert Heijn, PR].
'Het gehele flatcomplex, dat schuin tegenover het station zou komen te liggen, moest aan het centrum van Bilthoven ' een voornaam aanzien' geven. Door het verspringen van de gevels van de verschillende blikken en de ritmische afwisseling van ramen en balcons moest een 'waardige bebouwing' worden geschapen. De gele baksteen moet aan het complex een vrolijke kleur geven.'
In 2013 staat het complex er nog prachtig bij. Het lagere volume aan de kant van het spoor dat ooit een Albert Heijn heeft gehuisvest, is nu een boekhandel. De zwarte gevelbedekking van striptegels ligt in het verlengde van de zwarte plint van de andere blokken. Het grote, hoge blok in okerkleurig baksteen met de appartementen ligt een aantal meters van de weg af. Hierdoor ontstaat ruimtevoor een groen gazon, met daarop een enkele boom ('de solitair'). Dit gazon wordt aan de andere zijkant omsloten door een derde blok dat aanvankelijk was bedoeld als een bankfiliaal met woningen, maar waar nu een Apotheek annex huisartsenpraktijk is gevestigd.
De hoefijzervormige opzet, met aan drie kanten bebouwing en daarbinnen een nagenoeg lege ruimte zien we vaker bij Dudok. Vergelijk zijn twee projecten aan de spoorlijn in Bussum. Net als daar, ontwerpt Dudok ook hier een complex dat vanuit de voorbijgaande trein in één oogopslag is te bevatten. Met ziet dat boven het zwarte volume de lichte appartementenbouw uitsteken en kijkt ook op het gazon.
Het gazon, met de enkele boom, is nog steeds aanwezig en voorbeeldig onderhouden. Wel wordt ze nu met een hoge heg afgescheiden van de weg, waardoor het geen integraal zicht-onderdeel uitmaakt van de publieke ruimte.
Hieronder een diapresentatie:
Cijfers en letters
Het complex staat er op het eerste gezicht nog intact bij. Veel van de authentieke cijfers en letters lijken nog aanwezig. Het is bekend dat Dudok hierin altijd een veto had: duidelijke taal.
Dudokvilla Albert Cuyplaan (1950)
Deze villa is gebouwd in de beste Dudoktraditie. De villa ademt eenvoud en moderniteit uit. De vierkante ramen zijn met zorg in de voorgevel ontworpen. Het meest ingenieuze is nog de 'scharnier' waar het hoofdgebouw, de haaks daarop gesitueerde uitbouw, de entree in de hoek en de schoorsteen boven op dit aanknopingspunt zijn geconstrueerd. De uitbouw op de foto aan de rechterkant was aanvankelijk in gebruik als garage, maar is nu als extra kamer bij het interieur gevoegd.
We zagen al in Tilburg en in Eindhoven dat hij de bakstenen buitenmuren graag wit keimde. Aangenaam verrast waren we door het even witte en moderne toegangshek, al zal niet elke Dudok-fan blij zijn met het vogeltje op het hek dat een onderdeel is van het sluitwerk.
Bij ons bezoek wilden we niemand in verlegenheid brengen door de achterkant te bekijken. Gelukkig zien we daarvan een foto door Dr Hazelet gemaakt in het bovengenoemd nummer van De Biltse Grift. Daar is te zien dat de achterkant op het zuiden een veel opener karakter heeft. Veel meer ramen, een serre met daarop een balkon. Op die foto zien we ook een andere schoorsteen.
Herman van Bergeijk schrijft in zijn overzichtswerk van het oeuvre van Dudok:
'Op 8 april 1950 deelt Dudok de heer Maassen mee dat hij het ontwerp gereed heeft liggen. De woning bestaat uit een rechthoekig blok met aan de ene kant een aangebouwde garage en aan de andere kant een serre/erker. De muren moeten wit worden gekeimd en het dak zal gesmoorde (grijze) dakpannen hebben. Twee diagonaal gelegen hoeken van het huis worden door zware schoorstenen gemarkeerd. Een zwarte plint loopt om het bouwwerk. De kozijnen zijn uit staal.'
In het NAi, in de Collectie van de Dudok Stichting bevindt zich een tekening van de villa met aanzichten en doorsneden (1950).
We zagen al in Tilburg en in Eindhoven dat hij de bakstenen buitenmuren graag wit keimde. Aangenaam verrast waren we door het even witte en moderne toegangshek, al zal niet elke Dudok-fan blij zijn met het vogeltje op het hek dat een onderdeel is van het sluitwerk.
Bij ons bezoek wilden we niemand in verlegenheid brengen door de achterkant te bekijken. Gelukkig zien we daarvan een foto door Dr Hazelet gemaakt in het bovengenoemd nummer van De Biltse Grift. Daar is te zien dat de achterkant op het zuiden een veel opener karakter heeft. Veel meer ramen, een serre met daarop een balkon. Op die foto zien we ook een andere schoorsteen.
Herman van Bergeijk schrijft in zijn overzichtswerk van het oeuvre van Dudok:
'Op 8 april 1950 deelt Dudok de heer Maassen mee dat hij het ontwerp gereed heeft liggen. De woning bestaat uit een rechthoekig blok met aan de ene kant een aangebouwde garage en aan de andere kant een serre/erker. De muren moeten wit worden gekeimd en het dak zal gesmoorde (grijze) dakpannen hebben. Twee diagonaal gelegen hoeken van het huis worden door zware schoorstenen gemarkeerd. Een zwarte plint loopt om het bouwwerk. De kozijnen zijn uit staal.'
In het NAi, in de Collectie van de Dudok Stichting bevindt zich een tekening van de villa met aanzichten en doorsneden (1950).
